اولویت‌دهی به کودکان در حمایت‌های اجتماعی
کمانه / سرویس جامعه: نشست تخصصی «اولویت‌دهی به کودکان در حمایت‌های اجتماعی؛ ایده، سیاستگذاری و اجرا» در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد. این نشست که توسط مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی و با همکاری مرجع ملی حقوق کودک برگزار شد به بررسی حمایت اجتماعی از کودکان پرداخت.
گزارش «اولویت‌دهی به حقوق کودکان در حمایت‌های اجتماعی: تحلیل، شاهد، عمل» که به سفارش مرجع ملی حقوق کودک و توسط مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی تألیف شده است در این نشست ارائه و مشارکت‌کنندگان در نشست به نقد و بررسی ایده حمایت اجتماعی حساس به کودک و چالش‌های مواجهه با آن پرداختند.
ابعاد سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مسائل مرتبط با کودک باید مورد توجه باشد
محمود علی‌گو، مدیرکل مرجع ملی حقوق کودک در ابتدای این نشست سیر تطور عضویت ایران در کنوانسیون حقوق کودک و تحولات مرتبط با دبیرخانه آن را برای مخاطبان ارائه کرد. این مقام مسئول در حوزه کودکان مسئله اصلی در سیاستگذاری کودک ایران را همراستا نبودن سیاست‌های بخشی در دستگاه‌های مختلف عنوان نمود.
دکتر علی‌گو عدم تعریف دقیق از مفهوم کودکی در ایران را ریشه اصلی این انشقاق در سیاستگذاری کودک دانست و پس از آن با اشاره به ماده (۳) قانون حمایت از کودک سن کودکی را ۱۸ سال بیان کرد.
از منظر علی‌گو سه ویژگی اصلی در حمایت اجتماعی مرتبط با کودکان باید لحاظ شود. موضوع اول استمرار سیاست‌های حمایتی است. بر این اساس سیاست‌هایی همانند ارائه وام، زمین و ماشین به مادران نمی‌تواند سیاست مناسبی باشد چرا که اصل استمرار در آن وجود ندارد. حمایت مستمر سیاست‌هایی چون مزایای کودک تا سنی مشخص و یا ارائه تخفیف‌های مستمر برای آموزش و بهداشت و مشابه آن را شامل می‌شود. طرح حمایتی بهارستان که با همکاری مرجع ملی حقوق کودک و یونیسف اجرا شد، از نمونه‌های چنین حمایت‌هایی است.
ویژگی دوم، حمایت مستقیم مددکار محور است. این ویژگی به دو محور اصلی اشاره دارد. ویژگی اول موضوع قراردادن کودکان به صورت مستقیم و ویژگی دوم ارتباط مستمر مددکار با کودکان است. علی‌گو با اشاره به موضوع کودکان کار خیابان بیان داشت که مددکار باید مستقیم با کودکان مواجه شده، آن‌ها نزد خانواده‌هایشان برده و خانواده را برای حمایت‌های بعدی نشان‌دار کند.
ویژگی سوم توجه همزمان به وجوه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری حمایت از کودکان است. مدیرکل مرجع ملی حقوق کودک موضوع اصلی در سیاستگذاری کودک در ایران را عدم شناخت سیاست‌گذارن از موضوع دانست.
ایران در بسیاری از حوزه‌های کودکان جلوتر از کشورهای دیگر است
احمد میدری، مدیر اندیشکده مقابله با فقر و نابرابری، با اشاره به موضوع این نشست یعنی حمایت اجتماعی حساس به کودک بیان داشت که ایران در بسیاری از حوزه‌ها از دیگر کشورها جلوتر و در برخی دیگر عقب‌تر است. بنابراین نمی‌توان گفت که سیاستگذاری در ایران حساس به کودک است یا خیر، بلکه باید به صورت بخشی به آن نگاه کرد.
معاون اسبق رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به برخی از آمارها همچون احساس گرسنگی، احساس خستگی و مشابه آن در دانش‌آموزان که در آزمون پرلز مورد سنجش قرار می‌گیرد، وضعیت ایران را از کشورهای بیشتر توسعه یافته، بهتر دانست. نمونه دیگر مورد اشاره، نرخ بازماندگی از تحصیل بود که بنابر آمارها وضعیت ایران بسیار بهتر از کشورهای منطقه است.
این اقتصاددان در ادامه بیان داشت اما در برخی از مسائل همانند کودکان کار، تلاش‌های چندسال اخیر موفقیت‌آمیز نبوده است. بنابراین باید هرکدام از مسائل مربوط به کودکان را به صورت مجزا مورد بررسی قرار داد و یک به یک تحلیل کرد.
میدری ریشه اصلی مسائل کودک در ایران را تلاش دستگاه‌ها برای تدوین قانون عنوان کرد. از نظر وی تعداد قوانین و مقررات مربوط به کودکان در ایران بسیار زیاد و دستگاه‌ها به جای اقدام موثر همواره به دنبال تدوین قوانین جدید هستند.
بدنه اجتماعی فعالان کودک در ایران ضعیف است
فاطمه قاسمی‌پور، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، نهاد اجتماعی حامی کودک در ایران را ضعیف‌تر از سایر حوزه‌ها دانست. این نماینده مجلس با اشاره به فعالان حوزه زنان بیان داشت که حوزه زنان در ایران قدرتمند است و می‌تواند از دولت و مجلس مطالبه‌گری کند. این در حالی است که مسائل کودکان در ایران تبدیل به مسئله سیاستی نمی‌شود و ریشه این موضوع را می‌توان در ضعف فعالان حوزه کودک در ایران دانست.
این نماینده مجلس، وضعیت تولیدات علمی در حوزه کودکان را نیز همانند مسئله قبلی دانست و بیان داشت که حتی موضوعاتی همانند سالمندی بیشتر مورد پژوهش قرار گرفته است. البته قاسمی‌پور تصریح نمود که این برداشت از نظر ذهنی بوده و شاید در واقعیت چنین چیزی حقیقت نداشته باشد.
نماینده مردم تهران در ادامه سخنان خود بیان داشت که بودجه تمام مسئله سیاستگذاری کودکان نیست. ایشان با اشاره به اینکه بودجه بهزیستی در حوزه کودکان در بودجه ۱۰ برابر بیشتر شده بود، بیان داشت که پس از آن مسئله آن بود که چگونه این اعتبار در اختیار مددجویان قرارگیرد تا پول‌پاشی رخ ندهد.
برنامه‌ریزی اقدام مهم‌ترین چالش سیاستگذاری کودک در ایران
محسن کرمانی، سرپرست مرکز اورژانس کشور بیان داشت که سیاست ایران در موضوع حمایت اجتماعی تثبیت نشده است. برخی حوزه‌ها و برخی دوره‌ها، سیاست اجتماعی در ایران دولت‌محور بوده است و در برخی زمان‌ها و بخش‌های دیگر حمایت‌ها از طریق سازمان‌های مردم نهاد ارائه می‌شده است. در نهایت در ایران یک ایدئولوژی و سیاست رفاهی مشخص شکل نگرفته است.
این پژوهشگر حوزه اجتماعی جدای از موضوع اعتبارات و بودجه مسئله اصلی در سیاستگذاری اجتماعی ایران را عدم توجه به برنامه‌ریزی اقدام عنوان نمود. ایشان با تأیید تعداد زیاد قانون در ایران مسئله اصلی گام بعد از قانون دانست. از نظر کرمانی، گام بعد از تدوین قانون تدوین سیاست‌های دقیق یا طراحی سیاست برای اجرای قانون و در گام اقدام دانست. اولویت‌دهی به کودکان در حمایت‌های اجتماعی
موضوع مورد اشاره دیگر سرپرست اورژانس اجتماعی کشور مسئله ساختار حاکم بر نظام حمایت اجتماعی در ایران دانست. پراکندگی تولی‌گری در در ارکان اجتماعی کشور و ضرورت تنظیم‌گری برای همین‌نهادها و ناتوانی این دستگاه‌ها برای همکاری موضوع قابل طرح در تحقق حمایت اجتماعی کودکان است.
اولویت‌دهی به کودکان در حمایت‌های اجتماعی نیازمند اهتمام خارج از نظام دیوانسالاری است
در جمع‌بندی نشست اولویت‌دهی به کودکان در حمایت‌های اجتماعی، تمام مشارکت‌کنندگان راهکارهای بوروکراتیک همچون ایجاد یا تقویت شوراها، تعیین متولی و یا تدوین پیوست‌های اجتماعی را ناکارآمد تلقی کرده و ملزومات تقویت سیاستگذاری کودکان در ایران را در خارج از نظام اداری بیان کردند. تقویت نهادهای فعال مدنی حوزه کودکان در مطالبه‌گری، استفاده از ابتکارات اجتماعی و کارآفرینی اجتماعی در حمایت اجتماعی از کودکان، اصلاح در نظام اجتماعی پیشنهادات مشارکت‌کنندگان در این نشست بوده است.